18 oktober San Quirico d’Orcia – Radicofani
Ik kan niet blijven schrijven dat de paden zo prachtig zijn en de heuvels zo mooi. Toch is het zo. Vroeg vertrokken voor een lange tocht. Dat blijft toch het mooist. Tijdens het ochtendgloren lopen. Nevel en flarden mist trekken op tussen de bergen. Het is nog lekker fris. Vanaf een uur of elf brandt de zon je ook half oktober nog bijna van het pad af. Ik doe haasje-over met vier Italianen. We passeren elkaar steeds bij het pauzeren en ik heb al drie manieren om daarbij te groeten: a doppo (tot straks), a presto (tot snel) en arrivederci (tot ziens). Een lol dat we daar mee hebben! Een beetje simpel word je wel van het pelgrimsleven.

19 oktober Radicofani – Aquapendente
Natuurlijk belanden de vier Italianen bij mij in de herberg. ’s Avonds laat kwam daar ook Herman nog bij, mijn oude directeur bij de provincie Utrecht. Ik hoef niet bang te zijn voor inbrekers met al die mannen om me heen.
Het is even zoeken naar het juiste ritme. Ik ben al zo traag en gestaag geworden. Doe veel dingen uit gewoonte of stille routine. Herman komt aangesneld uit een druk bestaan vol besturen, afspraken, vergaderingen en een rijk familieleven. Maar al snel hebben we elkaar gevonden en stappen we heerlijk door de landerijen. We halen herinneringen op, wisselen informatie uit en vooral: we beschouwen de wereld, met name die van het openbaar bestuur, van voor naar achteren en van binnen weer naar buiten.

20 oktober Aquapendente – Bolsena
Een hele kerk met bovenverblijf voor ons alleen. In een verder wat sombere stad. Het kan zijn omdat het gisteren zondag was en alles gesloten, maar ik ben blij om weer te kunnen vertrekken. Op naar Bolsena aan het meer. We fantaseren over wat we allemaal aan het water kunnen doen: bootje huren, met de veerboot naar de eilanden in het meer. Het is nog volop zomer, maar niet volgens de Italianen. Die hebben alles al opgeruimd. Behalve het strand. Wat een heerlijkheid om nog even over het water te turen met de voetjes in het zand.
We mogen bij de zusters van de heilige Sacramenten logeren, maar dan moeten we wel beloven de Santa Christina basiliek te bezoeken. Een belangrijke plek ter herdenking van het meisje Christina dat de marteldood stierf tijdens de christenvervolging door de Romeinse keizer Diocletianus. Later is er nog het wonder van Bolsena gebeurd, toen een hostie spontaan begon te bloeden bij een Poolse priester die twijfelde of die daadwerkelijk het vlees en bloed van Jezus verbeeldde. Nu is het een van de vele indrukwekkende kerken van Italië. Helaas zonder orgel! Onze nieuwe missie: een kerk vinden met een orgel waar Herman op kan spelen. De trotse Calvinist met wie ik op pad ben vergeet gelukkig niet te genieten van de goede dingen des levens, zoals de lokale wijn Est! Est!! Est!!! Dat is trouwens ook nog een mooi verhaal: toen de Duitse bisschop Fugger in het jaar 1111 naar Rome reisde, vroeg hij zijn knecht om een goede herberg te vinden. En als dat gelukt was op de deur te schrijven Est!, hier is het. En als de wijn goed was: Est! Est!! In Montefiasco schilderde de knecht op de deur: Est! Est!! Est!!! Zo goed was de wijn. En dat kunnen we alleen maar beamen,

21 oktober Bolsena – Montefiascone
Gisteren een kerstliedje gezongen voor een herderin met haar schapen om het Bijbelse tafereel te pogen onder woorden te brengen. Vandaag krijgen we zomaar wat kakivruchten van een boer die net een paar kratten op zijn Piaggo aan het laden is. Zo relaxed die Italianen. Waarom zou je je ook drukker maken dan nodig is. Alles groeit en bloeit en we lachen elkaar vriendelijk toe. Vandaag moet de schepping en de bedoeling daarvan nog eens flink worden doorgenomen. Voor we het weten zijn we al weer in het volgende klooster aanbeland, waar er streng op wordt toegezien dat onze geloofsbrieven wel kloppen.

22 oktober Montefiascone – Viterbo
Ook in Italie wordt het nu herfst. Lekker fris met woeste luchten. ’s Avonds het gebed van de nonnen bijgewoond en vanmorgen vroeg op voor de mis. Maar de ingang van de inpandige kerk is nergens te vinden. Dan maar vroeg vertrokken. Onderweg komen er gedichten van Gerrit Achterberg en Ida Gerhardt langs.

Aan het roer dien avond stond het hart
en scheepte maan en bossen bij zich in.

En zeilend over spiegeling
van al wat het geleden had

voer het met wind en schemering
om boeg en tuig voorbij de laatste stad.

Voorbij de laatste stad (Gerrit Achterberg)

Ook in Viterbo wordt de jacht op het orgel geopend. In de San Lorenzo kathedraal denken we beet te hebben. Maar de priester mompelt ons weg. Haast, haast, geen sleutel, sorry, sorry, doei, nadat hij evenzo mechanisch de mis heeft voorgedragen. Nou laat dan maar zitten hoor. Tot zover de pogingen om de magie van het katholieke geloof te ondergaan. In Rome zal dat vast beter lukken. Nog 100 kilometer.